عرفا

سماع به نوعی از رقص صوفیه شامل چرخش بدن همراه با حالت خلسه برای اهداف معنوی گفته می‌شود. سماع سابقه دیرین تاریخی داشته و پس از اسلام موافقان و مخالفانی نیز در این دین پیدا نموده‌است.

" سماع " به معنا ییست که نوعاً در قالب رقص، موسیقی، شعر و آواز است - در نزد تمامی اهل تصوف و عرفان، مورد تأیید نمی‏‌باشد. 

ابتدا نظر موافقان وخالفان این قضیه ودر انته نظر اسلام ناب محمدی وشیعه را دراین رابطه شرح میدهیم:

جنید بغدادی، ابوسعید ابوالخیر، احمد غزالی، عین‌القضات همدانی، شمس تبریزی، اوحدالدین کرمانی، عطار نیشابوری، مولوی (برای اطلاع بیشتر از موافقان سماع نک: ویکی‌پدیا، مدخل مولوی) امیرخسرو دهلوی و شاه نعمت‌الله ولی نیز به چشم می‌خورند{31)

 دلیل ابن عربی بر رد سماع
برخی از بزرگان عارفان وتصوف نیز   «سماع» را امری مردود تلقی کرده و آن را نشانه ناپختگی سالک، سبک عقلی و بی‏خبری دانسته‏اند. ^{[۱۷] [۱۸]}
شخصیتی همچون ابن عربی، سماع را در هر قالبش پدیده‏ای ضد عرفان و ناسازگار با مقام و روح آن دانسته است. به اعتقاد وی «سلوک معنوی» وقار و طمأنینه می‏آورد؛ نه جست و خیز و پای بازی و رفتار سبک؛ در نظر گاه او، انفعال و شور حالی که بر اثر شنیدن نغمه‏ها و آوازها پدید می‏آید، ریشه نفسانی دارد. این خود طبیعی و نفسانی است که به ابتهاج و جست و خیز درمی‏آید؛ نه خود معنوی و الهی. از این رو علاقه و دلبستگی به سماع، نشانه نقص و ناشی از انگیزه‏ های غیر الهی و به نوعی وسوسه شیطان است. به گفته ابن عربی حتی اگر فردی به بلوغ عرفانی و مرحله تکمیل و کمال رسیده باشد و به سماع اشتغال ورزد، از مرحله کمال خویش سقوط کرده و به خواسته نفسانی و غیر الهی خود، جواب مثبت داده است. ^{[۱۹] [۲۰] [۲۱] [۲۲]}

 عارف بزرگ سنایی غزنوی نیز در این زمینه میگوید:
«اینان چون‏ نمی‏توانند که مجلس فسقی بر سازند - که سالوس و ناموس ایشان خراب می‏شود - قوّالان خوش گوی، خوش آواز حاضر کنند و هرچه‏شان دل آرزو کند و هوی خواهد، شنوند و گویند و زنند و این را حلقه ذکر نام کنند و این نابالغان بطال خود را بر فتراک دولت آن رسیدگان محقق مجتهد می‏بندند و معصیت را عبادت می‏شمرند، و آن را طریق فقر و مشایخ نام می‏کنند! این نه صراط مستقیم است. بل بدعتی عظیم است که در میان امت محمد صلی‌الله‌علیه‌وآله افتاده است». ^[۲۳]

اعتقاد اسلام وشیعه:

← دلیل اعتقادی بر رد سماع
مسأله «حرام» ریشه در تکوین دارد (رقص حرام است) و نباید محقق شود، از این رو چگونه پدیده‏ ای که برای سلوک معنوی و رسیدن به مقصود نباید عملی شود و حتّی باید کوشید تا انجام نپذیرد؛ می‏تواند آدمی را در سلوک مدد رساند؟! آیا می‏توان خشنودی خداوند را با اعمالی که خود وی حرام کرده است، به دست آورد؟! قرآن مجید به مؤمنان خاطرنشان می‏سازد مراقب شگردهای شیطان باشند، چون یکی از شگردهای او برای گمراه ساختن مردمان این است که اعمال بد و زشت آنان را زینت بخشیده و نیک جلوه می‏دهد؛ از این رو در اسلام به ترک شبهات و موارد مشتبه تأکید شده است؛ زیرا آنها سرچشمه فریبکاری‏های شیطان است. ^{[۲۵] [۲۶] [۲۷] [۲۸] [۲۹]}
اولیای الهی بنابر مستندات روایی و تاریخی، اگر اندک توجهی به غیر محبوب داشتند و یا پرداختن به لذت‏های حلال مانع از سیر و سلوک آنان می‏شده، توبه و استغفار می‏کردند؛ چه رسد به افعال و اعمالی که گناه و حرام بودنشان محرز و ثابت است. {30}

فتاوای مراجع عظام تشیع:

آیت الله العظمی سیستانی:

موسیقی لهوی حرام است و همینطور غنا که سخن باطل با کیفیت لهوی است حرام می باشد واگر سخن باطل نباشد نیز اشکال دارد , و این روشها بر خلاف طریقه ی صحیحه اتباع اهل بیت (علیهم السلام) است.

آیت الله صافی العظمی گلپایگانی:

به هیچ وجه مستند شرعی ندارد باید بدانید افرادی که به اصطلاح عرفا نامیده میشوند اکثریت دارای انحرافات فکری و عقیدتی و روشهای خرافی می باشند و گفتارها و سخنانی دارند که بانصوص قرآن مجید و احادیث شریفه مخالفت دارد. افرادی از این فبیل طریقه متشرعه و ملتزمین به احکام و آداب شریعت را نداشته اند و اگر هم برخی آنها را از عقاید فاسده تبرئه نمایند برای شخص مسلمان آراء و عقایدشان حجت نیست و قدر مسلم این است که این افراد و آرائشان در طول چهارده قرن در محیط مذهب و تشیع هیچگاه مرجع و ملجا نبوده است و در همه ادوار واعصار رهبران عقیدتی شیعه ،افرادی مثل ابن بابویه پدرصدوق وخودصدوق و شیخ مفیدها و شیخ طوسی ها و علامه حلی ها و مجلسی ها و صدها و هزارها علما از این قبیل بوده اند که در ارائه مرزهای بین کفر و اسلام و همواره کلامشان قطعی و قاطع بوده است . اکنون هم راه وصراط مستقیم همان راه آنها است. مع ذلک برای مزید شناسایی به حال این افراد میتوانید به کتابهایی مثل: خیراتیه و فضائح الصوفیه و نقدی بر مثنوی و حدیقة الشیعه و عرفان و تصوف و جستجو در عرفان اسلامی رجوع نمایید.

 شماره اتوماتیک استفتاء :  ۹۰۳۲۷

آیت الله العظمی مکارم شیرازی:

در اسلام چیزی به نام سماع نداشته و نداریم و این مطلب ساخته دست برخی از فرقه های منحرف صوفیه است. آن آیات نیز هرگز دلالت بر جواز رقص سماع نمی کند و استدلال و استناد به آن آیات برای جواز این رقص غلط اندر غلط است. جهت اطلاع از عقاید انحرافی صوفیه می توانید به کتاب ما «جلوه حق»رجوع کنید.

آیت الله مظاهری:

حرام است و شرکت در این گونه جلسات نیز جایز نیست.

آیت الله نوری همدانی:

اینگونه برداشتها از قرآن که منشأ آن هوی و هوس می‌باشد و هیچگونه مستند عقلائی ندارد و تفسیر به رأی است حرام است.

 شماره استفتاء : ۲۵۶۲

آیت الله سید محمد صادق روحانی:

اولا حکم رقص را دارد ثانیا حکم تفسیر قرآن به رای نیز دارد ثالثا جزای رجاء تصوف و عرفان کاذب را دارد.

 شماره استفتاء : ۵۹۶۵۷

آیت الله محمد عزّالدین حسینی زنجانی:

فرق صوفیه و اعمال آنها از نظر فقه شیعه مورد تایید نبوده و سماع نیز جایز نیست.

آیت الله سید محمد شاهرودی:

سماع و حرکاتی که معروف به رقص سماع است نیز جائز نیست.

آیت الله موسوی اردبیلی:

استناد اینگونه اعمال به آیات قرآن بی اساس و فاقد اعتبار است و انجام آنها شرعیتی ندارد.

 شماره استفتاء : ۰۰۰۶۰۶۸

آیت الله گرامی:

آیا حرکات ابر و کوه رقص است؟ گویا معنای رقص را استاد نفهمیده . رقص طبق روایات معتبر حرام است .والسلام

^منابع: